Cilt Bakım Ürünlerinde C Vitamininin Yeri
Askorbik asit olarak da bilinen C vitamini ciltte en çok bulunan antioksidandır ve cilt sağlığında birçok işlevi bulunur. Bundan dolayı da cilt ürünlerinde kullanımı cazip bir maddedir. C vitamini ciltte antioksidan, kolajen sentezinin kofaktörü ve tirozinaz inhibitörü olarak görev alır. Bu etkileri için oksidatif hasarın tedavisinde, ince çizgilerin ve kırışıklıkların azaltılmasında ve cilt tonu eşitsizliğinin giderilmesinde kullanılabilir. Ancak C vitamininin bu faydalarından yararlanmak için yüzümüze limon suyu sürmemiz veya direkt olarak C vitaminini cildimize uygulamamız pek etkili olmayacaktır.
C vitamininin biyolojik olarak en aktif ve üzerinde en sık çalışılmış formu L-askorbik asittir. L-askorbik asit hidrofilik ve stabil olmayan bir moleküldür. Cildimizin en dış tabakası stratum korneumun hidrofobik yapıda olması ve L-askorbik asidin nötral pH’ta yüklü olması penetrasyonunu oldukça kısıtlamaktadır. C vitamininin topikal kullanımındaki başka bir sorun ise antioksidan etkinliğinin yüksek pH, ısı gibi etkenlerle oksidatif bozunmaya uğramasıdır. Bu sorunlardan dolayı, daha stabil bir formülasyon elde edebilmek ve C vitamininin penetrasyonunu, antioksidan etkinliğini arttırmak için cilt ürünlerinde çoğunlukla sodyum askorbil fosfat gibi türevleri kullanılmaktadır. Bu türevler daha stabillerdir, daha iyi emilirler ve emildikten sonra askorbik aside dönüşerek etki gösterirler. Ancak bu türevler de sorunların hepsine çözüm üretemeyebiliyor. Örneğin fosfat grubunun eklenmesi stabiliteyi arttırıyor ancak deriden pek de iyi emilemiyor.
Piyasa Ürünleri ve Klinik Araştırmalar
C vitamini içeren birçok cilt bakım ürünü bulunmakta ve bu ürünler genellikle yaşlanma, kırışıklık karşıtı, aydınlatıcı olarak pazarlanmakta. Kırışıklarda ve ince çizgilerdeki etkisi klinik araştırmalarda antioksidan etkisiyle UV hasarından korumasıyla kanıtlanmış olmasına karşın yakın zamanda Kozmetik Dermatoloji Dergisinde yayınlanmış bir makalede (Enescu, CD, et al. 2022) C vitamininin aydınlatıcı etkisinin araştırıldığı çalışmalar C vitaminin yanı sıra güneş kremi gibi diğer cilt rutinleri de içerdiği için C vitaminin hiperpigmentasyonu iyileştirme etkisinin tam olarak kanıtlanamadığı belirtilmiştir.
C vitamininin düşük permeabilitesi ve stabilitesi nedeniyle kullanılan ürünün formülasyonu büyük önem taşımaktadır. Hangi formunun kullanıldığı, hangi taşıyıcı sistemde hangi maddelerle birlikte kullanıldığı gibi etmenler ürünün etkisini büyük ölçüde değiştirebilir. Mesela bu ürünlerin sinerjik etki için sıklıkla E vitamini içerdiğini görebilirsiniz. Bu yüzden kullanılacak ürün dikkatli seçilmelidir. Ayrıca C vitamini her ne kadar UV hasarından korusa da güneş kremi kullanmayı ihmal etmemek gerekiyor.
C vitaminin topikal uygulanması bu etkilerin yanı sıra yara iyileşmesinde kalıcı iz oluşumunu azalttığı, akne tedavisinde etkili olduğu, güneş yanıklarını engellemeye yardımcı olduğu, cildi su kaybından koruyarak cildi yumuşattığı klinik çalışmalarda kanıtlanmıştır.
Diyetle alınan C vitamininin cilt üzerindeki etkisi
Beslenme durumumuz cildimiz için oldukça önemlidir. Vitamin eksikliklerinde ortaya çıkan hastalıkların cilt üzerindeki etkisi de bunu kanıtlar niteliktedir. Aynı zamanda C vitamini ve diğer besin maddelerinin cilt üzerindeki etkisinin ciltte var olan miktarlarına bağlı olabildiği belirtilmiştir. Hatta bir çalışma C vitaminin yeterli alındığı sağlıklı bir durumda topikal C vitamini uygulamasının absorpsiyonunun olmadığını önermiştir. C vitaminin topikal etkisini araştıran çalışmalar da etkinin kişinin plazma C vitamini seviyesine bağlı olduğu belirtilmiştir. Buna göre C vitamini gibi cilt ürünleri kullanmadan önce yeterli miktarda C vitamini almaya özen göstermek, dengeli ve sağlıklı beslenmek önceliğimiz olmalıdır. Ayrıca uyaralım, yüksek miktarda (1000 mg üzeri) C vitamini alımı karın ağrısına, diyareye, gaza ve erkeklerde böbrek taşı oluşumuna yol açabileceği için C vitamini takviye gıdaları kullanırken de dikkatli olmak gerekiyor.
Sonuç
C vitaminin cilt sağlığında özellikle cildin erken yaşlanmasını önlemede birçok faydası bulunmaktadır. Ancak kimyasal yapısının stabil olmaması, iyi absorbe olamaması gibi sebepler bu faydalardan yararlanmamızı kısıtlamaktadır. Bu sorunları çözmek için çeşitli formları, ilaç taşıyıcı sistemleri geliştirilse de topikal kullanımdaki etkisi formülasyonun stabilitesine ve permeabilitesine bağlı kalıyor.
Plazma C vitamini doygunluğu ile cilt C vitamini düzeyinin arttığını da göz önünde bulundurursak önceliğimiz diyetimizle yeterli miktarda C vitamini almak olmalı ve pazarlama tekniklerine kanmamalıyız. Sağlıklı bir cildin meyve ve sebze alımıyla orantılı olduğu çalışmalarla dahi kanıtlanmıştır. Turunçgiller, çilek, biber, domates ve patates bol miktarda C vitamini içerir. Vücudumuzda depolanmadığı için de her gün yeterli miktarda C vitamini almaya özen göstermeliyiz.
