Erkekler İçin Doğum Kontrol Hapları
Kadınlar yıllardır doğum kontrolünde aktif bir rol oynuyor, ancak erkekler için benzer bir seçenek neden hala yok? Bu soru, yeni bir keşif ve devrim niteliğindeki araştırmalarla cevaplanıyor. Evet, erkekler için doğum kontrol hapları üzerinde çalışılıyor! Erkeklerin de bu konuda aktif bir rol oynadığı bir geleceğe doğru yol alıyoruz.
Erkekler için doğum kontrol yöntemleri yıllardır üzerine düşünülen bir konu. Kondomlar ve vasektomi gibi daha çok “analog” sayılabilecek yöntemler kendini kanıtlamış olsa da birçok dezavantaj barındırmaktadır. Öte yandan dimetandrolon undekonat ve YCT529 gibi üzerinde çalışmalar yürütülen etkin maddeler bulunuyor.
Bir diğer bakış açısı da hap değil de cilt üzerine uygulanan jeller. Bu jellerde de nestoron /testosteron kombinasyonları ve ADAM maddesi bulunuyor.
Ancak bu yazımızda oral seçenekler üzerinde yoğunlaşacağız. Üzerinde çalışmalar süren bazı molekülleri inceleyecek çalışmalardaki son gelişmelerden haberdar olacağız. Dilerseniz başlayalım:
TDI-11861
TDI-11861 maddesi hormonal olmayan erkek doğum kontrol çalışmalarının bir ürünüdür. Aslında bu maddenin nasıl çalıştığından bahsetmeden soluble adenylyl cyclase(çözünen adenilil siklaz ‘ÇAS’) enziminden bahsetmem gerek. Bu söz konusu enzim spermlerin olgunlaşıp, yüzme kabiliyeti kazınıp nihayetinde dölleme yeteneği kazanmasına yardımcı olan bir enzim. İşte TDI-11861 molekülü de bu enzimin inhibisyonunu sağlıyor.
Yapılan çalışmalar fareler üzerinde olup insan deneylerine henüz başlanmamış. Mart 2023 tarihli yapılan bir çalışmada TDI-11861 güvenli ve doğum kontrolü konusunda etkili olarak nitelendirilmiştir. Çalışmada ilacın oral kullanıma takiben 30-60 dakika içerisinde etkisini gösterdiği ve etkilerinin 2,5 saat sonra da gözden kaybolduğu saptanmıştır. Deneyler esnasında dikkate değer bir yan etkiye ve en önemlisi de dişi farelerde hamileliğe rastlanmamıştır. Spermlerin 24 saat sonra normale döndüğü belirtilmiştir.
YCT529
YCT529 molekülü de hormonal olmayan bir doğum kontrol yöntemidir. YCT529 etkisini sperm sayılarını azaltarak gösterir. Bu etkisini ise hücre büyümesi ve farklılaşmasında önemli bir rol oynayan A vitamini reseptörlerini bloke ederek gösterir. Özellikle spermlerin farklılaşmasındaki reseptörler önem arz eder.
Günde tek hap olarak kullanılan YCT529 etkin maddesinin dozlanması konusunda net bir kanı yoktur. Fareler üzerinde yapılan çalışmalarda sonuçların olumlu olmasıyla beraber Şubat 2023’te klinik çalışmalara başlanmıştır. Etkisi hapın kullanılmaya başlanmasından 4 hafta sonra görülmeye başlanır ve 4-6 hafta sonra da etkiler kaybolur.
Dimetandrolon undekonat (DMAU)
DMAU şimdiye kadar bahsettiğimiz etkin maddelerin aksine DMAU bir hormonal tedavi şeklidir. Serum FSH ve LH hormon düzeylerini düşürerek sperm sayısında azalmaya neden olur.
FSH ve LH nedir hatırlayalım:
FSH (Folikül Uyarıcı Hormon), gamet oluşumunu sağlayan gonadotropik hormon grubuna aittir ve lüteinleştirici hormon (LH) ile birlikte çalışır. FSH hormonu, yumurtalıklarda bulunan foliküllerin büyümesini sağlar ve kadınların adet döngüsünün düzenlenmesinde yardımcı olur. FSH hormonu ayrıca erkeklerde sperm ve gonadların üretilmesi ve gelişmesi için gereklidir.
LH (Lüteinleştirici Hormon) ise, FSH ile birlikte gamet oluşumunu sağlayan gonadotropik denen hormon grubuna aittir. Bu iki hormon glikoprotein yapısında olup alfa ve beta denen iki alt üniteden oluşur. LH hormonu, kadınlarda adet döneminde yumurtaların çatlamasını ve yumurtlama olayının gerçekleşmesini sağlar.
DMAU yapısında undekonat şekli uzun bir yağ asidi taşır bu da vücutta kalım süresinin önemli ölçüde artmasına neden olur. Bu etki istenen bir etkidir. DMAU için birçok çalışma yürütülmüştür. Bu da bu konuda fazla veriye sahip olduğumuzu gösterir.
Amerikan Ulusal Sağlık Örgütünün destekleri ile yürütülen 2018 tarihli bir çalışmada 100 sağlıklı erkek üzerinde farklı dozlar(plasebo dahil) denenmiştir. Bu çalışmayı 83 katılımcı tamamlamış ve günlük kan örneklerini başarıyla teslim etmiştir. Sonuçları özetleyecek olursam:
- Denenen en yüksek doz olan 400 mg/gün serum testosteron seviyeleri ile beraber serum FSH ve LH seviyelerinde de önemli bir azalma göstermiştir. Daha düşük dozlar da tutarlı bir düşüş göstermiştir.
- DMAU alan tüm gruplarda kilo artışı ve HDL düşüşü gözlenmiştir. Ayrıca bazı katılımcılarda testosteron eksikliği semptomları baş göstermiştir.
HDL namıdiğer iyi kolesterol
HDL (Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein), kolesterolün doku ve damarlardan karaciğere taşınmasını sağlar. Bu nedenle HDL, halk arasında “iyi kolesterol” olarak da bilinir.
Ekim 2020 tarihli bir çalışmada ise 18 ve 51 yaşları arasında 81 erkek katılımcı üzerinde DMAU denenmiştir. Söz konusu çalışmada testosteron ve estradiol (E2) maddesinin serum düzeyinin düşük olmasıyla kemik erimesi arasındaki bağlantı araştırılmıştır. Çalışmada uzun süreli DMAU kullanımının kemik erimesine neden olabileceği ortaya konmuştur.
DMAU etkin maddesinin enjeksiyonluk versiyonları üzerinde çalışmalar sürmektedir. Çalışmalar doğum kontrolü için etkili olduğunu gösterse de klinik faz çalışmalarında 3 aşamanın da tamamlanması gerekmektedir. Henüz faz iki aşamaları süren etkin madde bu konuda umut vadeden bir molekül olduğunu bize gösteriyor.
Tablet dışında dozaj formları
Nesteron/ Testosteron (NES/T): Bu etkin madde kombinasyonu önceki maddelerimizden farklı olarak bir topikal jel olarak kullanılmaktadır. Doğum kontrol için kullanılan bir preparatta testosteron bulunmasını şöyle açıklayabilirim; nestoron maddesi ciddi testosteron düşüklüğüne neden olmaktadır bu düşüklük seks isteğinde düşüklüğü beraberinde getirmektedir. Bu yan etkilerin kontrol edilmesi için preparatta testosteron bulunmaktadır.
Şu an faz 2 çalışmaları devam eden preparat günde bir defa omuzlara uygulanmaktadır.
ADAM: Vas deferens kanalına enjeksiyon ile implante edilen bir tüp olarak düşünülebilir.
RISUG: Türkçeye Kontrollü ve Geri dönüşlü Sperm İnhibisyonu olarak çevrilebilir. Vas deferens kanalına enjekte edilerek kullanılır. Hindistan’da Faz 3 çalışmaları defam etmektedir.
Vas deferens kanalı ne ola ki?
Vas Deferens, Sperma Kanalı veya Ductus Deferens olarak da bilinir. Spermleri epididimisten üretraya nakleden kanaldır.
Şimdiye kadar üzerinde çalışılmış ve gerçekten umut vadeden bazı çalışmalardan ve maddelerden bahsettik. İşler ne yazık ki her zaman pozitif ilerleyemiyor. Çalışmaları terkedilen ya da artık tercih edilmeyen bazı etkin maddeleri ise aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.
| Etkin Madde | Çalışmalar Neden Durdu? |
|---|---|
| Gosipol | Geri-dönüşsüz fertilite kaybı |
| Testosteron enantat | Yan etkileri ve çok sık enjeksiyon ihtiyacı |
| Levanorgestrel | Yan etkiler |
| Noretisteron enantat + Testosteron undekonat | Yan etkiler |
| Adjudin | Yan etkiler |
| Triptolit | Geri-dönüşsüz fertilite kaybı |
| Gamendazol | Yan etkiler |
Kendi düşüncelerimle beraber bu yazıya nokta koymak istiyorum. Doğum kontrol yöntemleri, modern tıp ve bilim sayesinde kadınlar için büyük bir ilerleme kaydetmiştir. Ancak, erkekler için doğum kontrol hapları gibi bir seçeneğin olmaması, cinsiyet eşitliği açısından hala bir eksiklik olarak kabul edilmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalar ve gelişmeler, erkeklerin doğurganlık kontrolünde daha aktif bir rol oynamasını sağlayacak yeni yöntemlerin geliştirilmesi yolunda umut verici adımlar atılmaktadır. Bu hem kadınların yükünü hafifletecek hem de cinsel ilişki sırasında çiftlerin daha fazla kontrol sahibi olmasını sağlayacaktır. Gelecekte, erkekler için doğum kontrol hapları gibi etkili ve güvenilir bir seçenek sunulduğunda, çiftlerin doğum kontrolü konusunda daha fazla seçeneğe sahip olmaları ve böylece ortak sorumluluğu paylaşmaları mümkün olacaktır. Bu gelişmeler, cinsiyet eşitliğini destekleyen bir toplumun inşasına katkıda bulunacak ve hem kadınların hem de erkeklerin yaşam kalitesini artıracaktır.
Bilimle ve huzurla kalın ve partnerinize iyi ki varsın demeyi unutmayın.
